Bedelli askerliğe ilişkin kanun teklifi Cumhurbaşkanının onayı ile TBMM Genel Kurulu’ndan geçerek yasalaştı. Bu süreç için çok sık sorularla karşılaşıyoruz. Özellikle işçi-işveren ilişkilerini gündeme alıp bu soruların yanıtlarıyla siz değerli okurlarımızın aklında konuyla ilgili soru işareti bırakmamaya çalışacağız.

Bedelli askerlik düzenlemesinden yararlanmak isteyen işçilerin durumu nasıl olacak?

1-İŞÇİ BU DÖNEMDE İŞİNE DEVAM ETMEK İSTİYORSA

Yasa metninde; bu düzenlemeden faydalanmak isteyen işçilerin 21 günlük temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları işyeri, kurum veya kuruluş tarafından aylıksız ya da ücretsiz izinli sayılacakları belirtilmektedir. Buna göre, bedelli askerlik düzenlemesinden faydalanmak için başvuran işçiler, başvurunun ardından alacakları 21 günlük temel askerlik eğitimi süresince işverenlerince aylıksız veya ücretsiz izinli sayılacaklardır. Bu dönemde işçilere herhangi bir aylık ya da ücret ödenmeyeceği gibi sigorta primleri de yatırılmayacaktır. Sadece bu dönemde sağlık primleri ödenmeye devam edilecektir. Bu dönemde işçi izinli sayıldığından dolayı işten ayrılmadığı için de kıdem tazminatı ödenmeyecektir.

Bu şekilde aylıksız veya ücretsiz izinli sayılan işçi, 21 günlük eğitimi tamamladıktan sonra tekrar işine dönmek isterse bu kez teklifte aksine bir hüküm bulunmadığı için İş Kanunu’nun ilgili hükümleri uygulanacaktır.

2-İŞÇİ İŞTEN AYRILMAK İSTİYORSA ;

İşçi, dilerse, 21 günlük askerlik eğitimi süresince ücretsiz izinli sayılmak istemediğini belirterek 1475 sayılı yasanın 14. Maddesine göre kıdem tazminatını da işverenden talep edebilir. İşçi muvazzaf askerlik sebebiyle fiilen bir gün dahi olsa askere gidip askerlik yapmışsa kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Bedelli askerlik düzenlemesinde de işçi, 21 günlük temel askerlik hizmetini almak üzere fiilen askerlik yapmak durumunda olduğundan işçi, muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle iş akdini sona erdirip kıdem tazminatı alma hakkına sahip olmaktadır. Ancak, işçinin işten bedelli askerlik sebebiyle ayrıldığını ispatlaması gerekir. Aksi halde kıdem tazminatı alamaz. Ayrıca, işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için Kanunun aradığı diğer şartlara da sahip olması gerekir.

3-İŞÇİ ASKERDE İKEN İŞ İLİŞKİSİNE SON VERİLEMEZ. BU DURUMDA İŞE İADE DAVASI AÇILABİLİR.

İşçi, iş akdini sonlandırmayıp bedelli askerlikten yararlanmak üzere 21 günlük askerlik eğitimini almak için işten ayrıldığında işveren bunu haklı neden olarak sayıp iş akdini sonlandıramaz. Eğer işveren böyle bir tercih yaparsa, bu kez işçinin işe iade davası açma hakkı gündeme gelir.

4- İŞÇİ BİRİKEN YILLIK İZİNLERİNİ KULLANARAK BEDELLİ ASKERLİĞİNİ ÜCRETLİ İZİN ŞEKLİNDE YAPABİLİR Mİ?

İşçiler bu 21 günlük bedelli askerlik dönemini ücretsiz izin değil de ücretli izin kullanarak yapmak isterlerse ne yapmaları gerekir? İş Kanunu’nun yıllık ücretli izne ilişkin hükümlerine bakıldığında işçi yıllık izin süreleri içinde ücret karşılığı başka bir işte çalışamaz. Fakat bedelli askerlik döneminde asker herhangi bir ücret kazanamayacağı için bedelli askerlikte bu durum uygulanmaz. Zira, bedelli askerlik, ücret karşılığı çalışılan bir iş değildir. Bu vatani bir hizmettir. Dolayısıyla İş Kanunu ve konuya ilişkin mevzuatta yıllık izin süreleri içinde bedelli askerliğin yapılmasına engel yoktur. Ancak bu durumda işverenin rızasını almak gerekir. Çünkü, yıllık iznin ne zaman verileceğine karar verme yetkisi işverendedir. Temel askerlik eğitiminin 21 gün olduğu düşünüldüğünde kıdemi beş yıl ve daha az olanlar için yıllık izin süresinin (14 gün) askerlik eğitimi için yeterli olmadığı görülecektir. Bu durumda ek izin süresi  gündeme gelecektir. Eğer işveren buna rıza gösterirse yine ücretli olacak şekilde ek olarak verdiği izin döneminde de kalan askerlik eğitim süresinin tamamlanması mümkündür.

Yasa maddesinde;

“Bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları işyeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar.” hükmü yer alır. Buna göre işçi  işten ayrılarak kıdem tazminatı talep edebilir veya yasa teklifinde yer alan ücretsiz izin hakkını kullanabilir görüşündeyiz.