İnşâ ve Meşrûiyet: İstiklal Marşı’nın Tarihsel Kompozisyonu Sempozyumu

SAMÜ Milli Şair Mehmet Akif Ersoy’un kaleme aldığı ve ilk kez 17 Şubat 1921 (1337) yılında Sebilürreşad’da yayımlanan İstiklal Marşı’nın, yazılışının ve resmen kabulünün 100. yılı nedeniyle 21 Nisan Çarşamba günü “İnşâ ve Meşrûiyet: İstiklal Marşı’nın Tarihsel Kompozisyonu” başlıklı bir sempozyum gerçekleştirildi. Samsun Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ile Düşünce ve Sanat Merkezi (DÜSAM) işbirliği ile online platform üzerinden düzenlenen sempozyum, Samsun Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahmut Aydın’ın açılış konuşması ile başladı ve üç ayrı panelle devam etti.

“İstiklal Marşı’nın tarihsel kompozisyonu, taşıdığı mesuliyeti bilerek al sancağın altında birlikten kuvvet doğacağına inananların hikâyesidir”
Programın açılış konuşmasını “İstiklal Marşı Bize Ne Söyler?” başlıklı tebliği ile gerçekleştiren Samsun Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahmut Aydın, sözlerine katılımcıları selamlayarak başladı. Rektör Aydın, 2021 yılı 2021/6 sayılı Cumhurbaşkanlığı genelgesiyle İstiklal Marşı’nın kabulünün 100. yıldönümü ve Mehmet Akif’e dair toplum ve gençlerde bilinç oluşturacak şekilde ülkenin en önemli kurumlarından olan yükseköğretim kurumları tarafından birtakım etkinlikler düzenlendiğini ifade etti. Konuşmasını programa dair bilgiler vererek sürdüren Rektör Aydın, “Ülkemizin en genç üniversitelerinden biri olan ve eğitim anlayışını kültürel ve irfanî köklerimize bağlı olma ve aziz milletimizin üzerinde taşıdığı tarihsel mirasın hakkını vererek onu geleceğe taşıma esası üzerine bina eden üniversitemiz kuruluşundan itibaren yaptığı akademik etkinliklerle dikkat çekmeye başlamıştır. Bu vesileyle sadece ülkemizde değil uluslararası alanda da adından söz ettirmeye başlayan Düşünce ve Sanat Merkezimiz ile Türk Dili ve Edebiyatı Bölümümüz ortaklığında düzenlenen İnşa ve Meşruiyet: İstiklal Marşı’nın Tarihsel Kompozisyonu Sempozyumu’na hoş geldiniz. Her şeyden önce milli şairimiz Mehmet Akif’in adı ve bu sempozyumun başlığı, konunun ağırlığını ve ehemmiyetini ortaya koyuyor. Başlıktaki inşa ifadesiyle milletimizin her daim yine ve yeniden gösterdiği birlik olma azmini, meşruiyet kavramıyla da bu azmin inşa ve ihya ettiği, doğrudan doğruya milli iradenin hayata geçirdiği bir hakikati anlıyorum. Bu hakikat, milletimizi bir kere daha İstiklal Marşı’nı yazmak zorunda bırakabilecek bütün ekonomik ve siyasi koşulların bizzat milletimiz tarafından reddedileceği anlamına gelmektedir. Yakın tarihimiz bunun örnekleriyle yüklüdür. Mehmet Akif’in, ‘onu ben değil, millet yazdı’ diyerek Safahat’ına almadığı İstiklal Marşı, aslında her gün yeniden ve yeniden yazılmaktadır. Mehmet Akif’in mütevazılığı ile Safahat’a almaktan edep ettiği bu marşı ona yazdıran irade, milletimizin tekâlif-i milliye emirlerine gönülden katılarak gösterdiği ortak mesuliyette gizlidir. İstiklal Şairi ‘korkma’ derken belki de Ahkaf Suresi 13. ayeti kerimesindeki Rabbimizin ‘onlar için korku yoktur, onlar mahzun da olmayacaklar’ müjdesine işaret etmektedir. Zira bu ve benzeri ayeti kerimeler eşliğinde insanlığın dini tarihindeki somut olaylara baktığımızda kulluk ve insan olma sorumluluğunu yerine getiren bir millet için korku ve endişeye mahal olmadığını görürüz. Eğer söz konusu sorumluluğumuzu yerine getirmezsek de bu sefer Allah’ın bizim yerimize sorumluğunun gereğini yerine getirecek daha seçkin bir topluluğu geçireceğine şüphemiz yoktur. Al sancağımızın altında bir arada duran, iradesini ve duruşunu ortaya koyan bizlerin bu gerçeğin farkında olarak ‘yeryüzünde iyiliğin hâkim kötülüğün mahkûm olması için’ Allah’ın razı olacağı bir hayatın ve böyle bir hayatı yaşamaya namzet bir toplumun inşası yolunda gayret gösterme sorumluluğunu layıkıyla yerine getirmemiz gerekmektedir. İstiklal Marşı’nın tarihsel kompozisyonu taşıdığı mesuliyeti bilerek al sancağın altında birlikten kuvvet doğacağına inananların hikâyesidir. Bu programın gerçekleşmesinde emeği geçenlere ve katılımcılara teşekkür ediyorum” dedi.
Sempozyumda öncelikle İstiklal Marşı’nın yazıldığı dönemin tarihsel, siyasal ve toplumsal bağlamlarına dair kapsamlı bir analiz yer aldı; belirli bir tarihsel bağlamda yazılmasının yanı sıra ortaya çıktığı bağlamın anlamını dönüştürme gücüne değinildi ve istiklal, hak, iman, vatan, din gibi köklü kavramları “millet olma azmi” bağlamında nasıl yeniden inşa ettiğine odaklanıldı. İkinci olarak İstiklal Marşı’nın diğer ulusların marşları ile karşılaştırmalı düzlemde analizi amaçlandı. Son olarak program, marş türünün edebî, tarihsel ve sosyolojik niteliğine dikkat kesilerek bir ulusun verdiği mücadelenin dilsel düzlemde meşrulaştırma gücünü irdeledi.
“İnşâ ve Meşrûiyet: İstiklal Marşı’nın Tarihsel Kompozisyonu” Sempozyumu üç farklı panel ile tamamlandı. Samsun Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahmut Aydın’ın oturum başkanlığı üstlendiği ilk panelde üç konuşmacı yer aldı. Nazarbayev Üniversitesi’nden Dr. Funda Güven Derin “Mehmet Akif’in Milliyetçiliği”, Haliç Üniversitesinden Prof. Dr. Abdullah Azmi Bilgin “Yazılış Süreci Bağlamında İstiklal Marşı’nın Değerlendirilmesi”, İbn Haldun Üniversitesinden Dr. Vahdettin Işık “Bir Bağımsızlık Manifestosu ve Bir Mutabakat Metni Olarak İstiklal Marşı’nı Okumak” başlıklı konuşmalarını gerçekleştirdiler.
BOÜN Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erol Köroğlu’nun oturum başkanlığını yaptığı ikinci panele gelindiğinde ise; Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesinden Doç. Dr. Günil Özlem Ayaydın Cebe “İki Ulus-Devlet, İki İnşa: La Marseillaise ve İstiklal Marşı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesinden Dr. Atiye Gülfer Gündoğdu, “Ben-Sen İlişkisi Bağlamında İstiklal Marşı’nda Yazar ve Muhatap Sorunu”, Universität Wien’den Alptuğ Güney, “Devletlerarası Protokolde Millî Marş Meselesi ve Siyasal-Kültürel Perspektiften Türk Millî Marşı’nın Kabulüne Giden Tarihî Sürecin Analizi” ve Samsun Üniversitesi’nden Vefa Can Kaya, “Türkiye’de ve Almanya’da Milli Marş Tartışmalarının Karşılaştırmalı Tarihsel Perspektifle İncelenmesi” başlıklı sunumlarıyla değerlendirmelerini sundular. Doç. Dr. Günil Özlem Ayaydın Cebe’nin oturum başkanlığını gerçekleştirdiği üçüncü panelde ilkin Doç. Dr. Erol Köroğlu, “Bir Milli Akım Aktörü Olarak Mehmet Akif ve İstiklal Marşı: Miroslav Hroch’un Ulus Oluşumu Yaklaşımı Dolayımıyla Bir Okuma Denemesi”, akabinde Samsun Üniversitesi’nden Büşra Nur Topal, “Bir Millî Bağlılık Ritüeli Olarak Marş Söylemek: Bir Araya Gelmenin Sosyo-Psikolojik Çözümlemesi”, sonrasında ise Samsun Üniversitesi’nden Dr. Mustafa Uğur Karadeniz, “İnkıraz Korkusudan İstiklal’e: İstiklal Marşı’nın Akif’in Şiir Anlayışındaki Yeri” ve son olarak Dr. Servet Gündoğdu, “İstiklal Marşı’nda Tarihsel ve Edebî Ânın Büyüsel Tezahürü” başlıklı tebliğleri ile panelin son konuşmalarını gerçekleştirdiler.
“İnşâ ve Meşrûiyet: İstiklal Marşı’nın Tarihsel Kompozisyonu Sempozyumu”, dinleyicilerin aktif katılımı ve soru-cevap bölümünün ardından son buldu.