“Bulunmaz Hint Kumaşı” deyiminin nasıl olduğunu hiç merak ettiniz mi? Dilimizde “nadir bulunan, paha biçilmez, kıymetli” anlamında kullanılan bu deyim 18. Yüzyılın ikinci yarısında Hint kumaşının bir anda piyasadan çekilmesi üzerine kalıplaşmış. Nasıl mı?
İngilizlerin Hindistan hakimiyeti 1612’de British İndia Company aracılığıyla başladı. Şirket 17. Yüzyıl boyunca ülkelerin önemli şehirlerinde ticari merkezler kurdu. Demir, kömür ve diğer madenlerin işletmesiyle birlikte çay ve pamuk üretimi açısından bölge oldukça bereketliydi. 1757’de şirket artık bir devlete dönüşmüştü. İngilizlerin düzenli ordularının karşılarında küçük Hint prenslikleri bir bir düşecekti.
Böylece Britanya 1803’e gelindiğinde Pencap bölgesi hariç ülkenin hepsini sömürgeleştirdi. Pamuk üretimi oldukça kazançlı bir sektördü. Hindistan’ın verimli topraklarında ucuz iş gücüyle üretilen pamuklar gemilerle İngiltere’ye götürülüyor ve kumaş yapılıyordu. Tekstil fabrikalarında üretilen bu kumaşların yine Hindistan’a pazarlanması planlanmıştı. Ancak bu girişim İngilizlere büyük hayal kırıklığı yaşattı.
Çünkü Hintler İngiliz kumaşını beğenmiyor ve pahalı olduğu halde yerli khandi kumaşı almayı tercih ediyorlardı. Ülkede bir türlü ithal kumaş kullanımı yaygınlaşmıyordu. Peki, ne yapmalıydı? İngilizler yerli el dokumacığını yok etmedikleri sürece, İngiliz kumaşlarına pazar açmayacaklarını anladılar. Ve, el tezgahlarında kumaş dokumalarını engellemek için Hintli çıkrıkçıların ellerini kestiler! düğüm atmalarını engellemek amacıyla özellikle de başparmakları kesilmişti. Eli ve kolu kesilenler de vardı. Neredeyse 100 bin kişi bu caniliğe kurban gitmişti.
Başparmağı kesilen dokumacı, düğüm atamıyor, işini yapamıyordu. Böylece Hindistan’ın en önemli ekonomik faaliyeti durmuş, gelir kaynağı azalmış oldu. Pazar tamamen İngiliz ürünlerine kaldı ; Hint kumaşı bulunmaz oldu. Yıllar sonra bir adam çıktı; Mahafma Gandhi… İngilizlere karşı Hindistan’ın bağımsızlık mücadelesini başlattı. Gandhi, halkından Hint kumaşı dokumalarını istedi. Bulunmaz Hint kumaşının etrafında kenetlenen Hintliler 1947’de bağımsızlıklarını kazandılar. Ardından Gandhi bizzat kendi dokuduğu bir bulunmaz Hint kumaşını o zaman henüz prenses olan Kraliçe 2. Elizabeth’e gönderdi…