Hıdrellez Hızır Peygamber ile İlyas Peygamber’in yeryüzünde buluştuğu gün olarak bilinen Hıdırellez, Miladi takvime göre 6 Mayıs tarihinde kutlanır.
Hıdırellez nevruz farkı arasındaki belirleyici faktör zaman dilimi ve ritüellerdir.
Nevruz, baharın habercisi olması nedeniyle bahar aylarında ve 21 Mart'ta kutlanır. Hıdırellez ise her sene yaz aylarında 6 Mayıs tarihinde kutlanır.
Hıdrellez Türk dünyasında kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olduğu sayılarak kutlanmaktadır.
Hıdrellez kutlamaları genel olarak yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılmaktadır. Bu gibi yerlere bu nedenle Hıdırlık da denmektedir.
Değerli okurlarım sizin için araştırıp derlediğim Hızır ve İlyas’ın ayrılık hüznü ve kavuşma sevincinin hikâyesini sizlerle paylaşmaktan onur duyuyorum.
Hızır ve İlyas’ın öyküsü, ayrılık hüznü ve kavuşma sevincinin hikayesidir. Çok eski zamanlara dayanan bu kadim hikaye kültürden kültüre, dilden dile ve ağızdan ağıza farklı renklere bürünmüştür. Rivayete göre Hızır ile İlyas iki kardeştir. Sefer sırasında yollarını kaybeden iki kardeş, akan bir derenin yanına gelir. Karınlarını doyurmak üzere çıkınlarından kurutulmuş bir balık çıkarırlar ve derede yıkamaya başlarlar. Ancak kuru balık suya girince birden canlanır ve ellerinden kayarak gider.
İlyas ve Hızır böylelikle ab-ı hayat huyunu bulduklarını düşünürler. Bu sudan içtikleri zaman bir melek inerek onlara sonsuza dek yaşayacaklarını söyler. Ancak Hızır’ın karada, İlyas’ın ise denizde zor durumda olanlara yardımcı olması gerektiğini belirtir.
Böylelikle iki kardeş birbirinden ayrılır. Gel zaman git zaman iki kardeşin birbirine olan özlemi o kadar artar ki, kavuşamadıkları her gün üzüntüden kahrolurlar.
Bunun üzerine tekrar melek gelir ve kardeşlere yılda bir gün bir araya gelebileceklerini söyler. Birbirlerini çok seven bu ölümsüz kardeşlerin bir araya geldikleri gün boynu bükülen çiçeklerin canlandığı ve doğaya neşe geldiği varsayılır. Zamanla da kardeşlerin buluşma günleri Hıdırellez adını alır. Dileği olanlar bu buluşmanın mutluluğu ile dileklerinin gerçekleşeceğine inanır.
Hıdırellez günü, Hızır Peygamberin uğradığı yer ve dokunduğu şeylere bereket vereceği inancı ile çeşitli ritüeller gerçekleştirilir. Hıdırellez duası sonrasında yiyecek kaplarının, yiyecek ambarlarının, para keselerinin ağızları açık bırakılır. Ev, araba veya çeşitli mülklere sahip olmak isteyen kişiler, gece gül ağacı altına istedikleri şeylerin küçük bir modelini yapar ya da resmini çizerse, Hızır’ın kendilerine yardım edeceğine inanır. Bununla birlikte Hıdırellez dileklerinin kırmızı kurdeleye bağlanıp gül ağaçlarına asıldığı da görülür.
Hıdrellez’de dileklerini dileyenler, bir yıl boyunca bu isteklerinin gerçekleşmesini bekler. Hıdırellez nasıl kutlanır ve Hıdırellez ritüelleri nelerdir sorusuna yanıt verecek olursak; ağaçlara dilek asmak, dere kenarlarına kilden dilek maketleri hazırlamak, yumurtaları boyamak, ateş yakıp dilek dilemek ve ateşin üzerinden atlamak, Hıdırellez kutlamalarından bazılarıdır diyebiliriz. Hıdırellez gecesi ateş üzerinden atlanıldığında hastalıklardan korunulacağına inanılır. En yaygın geleneklerden biri olan ateşten atlama ile nazara karşı koruma sağlandığı da bilinir.
Hıdırellez ile Nevruz Arasındaki Fark Nedir?
Hıdırellez nevruz farkı arasındaki belirleyici faktör zaman dilimi ve ritüellerdir. Nevruz, baharın habercisi olması nedeniyle bahar aylarında ve 21 Mart’ta kutlanır. Hıdırellez ise her sene yaz aylarında 5-6 Mayıs tarihinde kutlanır. Nevruz bayramının ve Hıdırellez kutlamalarının arasında farklılık bulunur. Hıdırellez günü insanlar dilekler dileyerek gerçekleşmesini umut eder.
Nevruz’da ise böyle bir durum söz konusu değildir. Nevruz bayramında tabiatın yeniden canlanması ile birlikte yeni bir yıl kutlanırken, Hıdırellez’de dini inançlar ön planda tutularak birbirinden farklı gelenekler gerçekleştirilir. Tarih, amaç ve ritüeller konusunda benzerlik göstermeyen bu iki günde son derece keyifli etkinlik ve aktiviteler yer alır.
Anadolu’nun dört bir yanında kutlanan Hıdırellez’in birbirinden çeşitli gelenek ve ritüelleri bulunur. Bu geleneklere uygun olarak bazı Anadolu bölgelerinde “Hıdırlık” olarak adlandırılan mesire yerleri mevcuttur. Bu alanlarda yatır, mezarlık gibi halk tarafından kutsal kabul edilen, bez veya çaputların bağlandığı, adanan adakların sergilendiği yerler vardır.
Hıdırellez gecesi halk, tercihen beyaz kıyafetler giyer ve gün doğmadan önce bol sulu ve yeşil kırlara giderek eğlenir. Bu kutlamalar ağaçlık ve yeşillik alanlarda, bir türbe ya da yatırın yanında, su kenarlarında yapılır.
Bu gibi yerlerin bu nedenle Hıdırlık olarak adlandırıldığı da olur. Bereket ve sağlık için sabah namazından sonra bu özel günü yerde yuvarlanarak kutlar.
Bazı bölgelerde ise hastalık veya çeşitli ağrılar için şifa verdiğine inanılan Hızır Sopası geleneği mevcuttur. Bu sopanın ağrı olan bölgelere vurulması ile ağrıların geçeceğine inanılır. Hıdırellez’de baht ve şans açma törenleri de yaygın bir şekilde yapılır. Kısmetini ve talihini açtırmak isteyen genç kızlar, küpe ve yüzük gibi eşyalarını çömleğe atar ve çömlek üzerine su ekleyerek ağzını kapatır. Hıdırellez akşamında yapılması gereken ritüeller bu kadarla da kalmaz. Anadolu’da Hıdırellez akşamında evde bulunan her bir kişi için yedi nohut veya 7 fasulye ekilir. Bunu eken kişilerin başına gelebilecek talihsiz olayların ekilen nohut ya da fasülyelerin başına gelmesi dilenir.
Ocağınız şen ürününüz bol olsun. Kalın sağlıcakla