Toprak analizi; belli bir tarla toprağın bitki besin elementi ihtiyacını ortaya koyan bilimsel bir metottur. Analiz sonucuna göre, bitkinin ihtiyaç duyduğu besin madde miktarından, toprakta bitkiye yarayışlı halde bulunan bitki besin maddesi miktarı çıkarılarak aradaki farkı karşılayacak miktarda gübre toprağa verilir.
Toprak analizi yapılmadan uygulanan gübrelemenin aşağıda belirtilen olumsuz yanları vardır.
- Gereğinden fazla gübre kullanılır, fazla gübre toprağa, bitkiye ve bütçemize zarar verir.
- İhtiyaçtan daha az gübre kullanılır, bu da verim düşüklüğüne neden olur.
- Yanlış cins gübre kullanılır, bu da ürüne ve toprağa zarar verir.
- Gübreyi uygun zamanda ve şekilde vermezsek istenilen miktarda ürün alamayız.
- Yetiştirilecek ürünün cinsi doğru olarak tayin edilemez.
İşte bu gibi hatalara düşülünce de gübreden beklenilen faydalar sağlanamaz. Bu nedenle GÜBRE KULLANMADAN ÖNCE MUTLAKA TOPRAK ANALİZİ YAPILMALIDIR.
2-TOPRAK ÖRNEKLERİ NERELERDEN ALINMAZ?
Önceden gübre veya kireç atılmış yerlerden,
Hayvan gübresi yığılan yerlerden,
Harman yeri ve hayvan yatmış yerlerden,
Sap, kök ve yabani otların yakıldığı kısımlardan,
Tarlanın çukur ve tümsek yerlerinden, tarla sınırları ve yakınlarından,
Ağaç altlarından, dere, orman, su arkı ve yollara yakın kısımlardan,
Sıraya ekimi yapılan bitkilerde sıra üstlerinden toprak örnekleri alınmaz.
3-TOPRAK ÖRNEĞİ NERELERDEN ALINIR?
Aynı tarla içinde aşağıda belirtilen değişiklikleri gösteren yerler varsa her alan için ayrı ayrı toprak
örneği alınır.
1. RENK (Aynı tarladaki koyu, açık, gri, kırmızı vs. gibi renk farklılıklarının bulunduğu yerlerden)
2. EĞİM (Taban ve yamaçta bulunan yerler)
3. YÖN (Kuzey, güney, doğu, batı kısımları)
4. TOPRAĞIN BÜNYESİ (Kumlu, tınlı, killi vs.)
5. TOPRAĞIN DERİNLİĞİ (Derin, orta ve yufka)
6. TABİİ BİTKİLER (Otlu, otsuz vs.)
7. VERİM FARKI (Değişik cins ve miktarlarda ürün kaldırılan kısımlar)
8. GÜBRE FARKI (Değişik gübreleme yapılan yerler ve gübresiz kısımlar)
9. TOPRAK İŞLEME FARKLILIĞI (Değişik toprak işleme, farklı çapalanan ve sulanan kısımlar)
4-TOPRAK ÖRNEKLERİ NE ZAMAN ALINMALIDIR?
Toprak örnekleri ekimden veya gübre kullanım tarihinden 1-2 ay önce alınmalıdır. Numune alınan
toprak tavda olmalı; çok kuru, yağışlı ve donlu dönemlerde numune alınmamalıdır. Tarla bitkileri için her ekim döneminden önce toprak örneği alınarak tahlil ettirilir. Çok yıllıklarda ise, aynı arazi için 4-5 yılda bir toprak örneği alınarak tahlil yaptırılabilir.
5-TOPRAK ÖRNEĞİ NE İLE VE NASIL ALINIR?
Tarlada önemli değişiklikler gösteren yerler ayrı birer kısım olarak kabul edilir. Bu kısımların her birinden ayrı ayrı birer karışık örnek alınmalıdır. Tarlanın her tarafı aynı özelliğe sahip olsa bile bir numune en fazla 40-50 dekar (dönüm) alanı temsil eder.Örnek almak için birçok aletler kullanılabilir, bunlar içerisinde en kullanılışlı olanı ve özellikle daha derinlerden numune almamız gerekiyorsa, toprak burgusu ve toprak sondasıdır. Bu aletlerin bulunmadığı hallerde toprak örneği bahçe küreği veya bel ile alınabilir.
5-1. Tarla Bitkileri ve Sebzeler:
Bunun için toprak yüzeyindeki bitki artıkları el veya kürekle hafifçe temizlenir ve şekildeki gibi V şeklinde çukur açılır, çukurun düzgün tarafından yaklaşık 3-4 cm kalınlığında 30 cm’lik toprak dilimi, üst toprak atılmadan alınır. Numunelerin toplanmasında ve karıştırılmasında metal ya da galvenize kova yerine plastik kovalar kullanılmalıdır. Tarlanın büyüklüğüne göre 10-15 yerden araziyi temsil edecek şekilde alınan toprakların tamamı temiz bir bez, naylon veya beton üzerine serilir, iyice karıştırılır, kesekleri ezilir, bitki ve taş parçaları ayıklanır. Daha sonra bu karışımdan 1-2 kg kadar toprak temiz bir torbaya konulur, üzerine gerekli bilgileri yazılan 2 etiketten biri torbanın içine diğeri torbanın ağzına bağlanarak tahlil için laboratuvara gönderilir. Ancak numunenin poşete konulması halinde fazla nemin uçması ve etiketin zarar görmemesi için birkaç yerinden delik açmaya ve ayrıca etiket bilgilerinin silinme riskine karşı kurşun kalemle yazılmasına dikkat edilir.
5-2. Bağ ve Meyve Bahçeleri :
Meyve bahçelerinde numune, ağaç taç izdüşümünden, bağ alanında ise kök aksamına yakın sıra aralarından bahçe veya bağı temsil edecek sayıda alınmalı ve kök seviyesine inilmelidir. Bağ ve meyve bahçelerinden numune almak için ilk tesis yılında 0-30 cm, 30-60 cm, 60-90 cm, hatta mümkünse daha derinlerden (100-150 cm) alınmalıdır. Bunun için toprak burgu aleti ile numune almak işimizi kolaylaştıracaktır. Aynı derinlikten alınan numuneler karıştırılarak her bir derinlikten elde edilen karışımdan 1’er kg kadar toprak, bez ya da naylon torbalara konulup tek yıllık bitkilerde olduğu gibi etiketlenerek tahlile gönderilir. Verim çağındaki meyve bahçelerinde gübreleme için 0-30 cm derinlikten numune almak yeterlidir.
Bu denli avantajlı bir işlem için üreticilerin mutlaka bilgilendirilmesi ve toprak analizine teşvik edilmesi gerekmektedir.
Üreticilerimizin toprak analizi konusunda daha duyarlı olmasını diliyor, bilinçli üretici ve bilinçli tarımla yükselen bir ülke temenni ediyorum.
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı