Sevgili Dostlarım
Çok önemli ve heyecanlı bir seçim dönemi geçirdik. Uygar bir millete yakışır şekilde kavgasız gürültüsüz bir seçimi gride bırakmamız Dünya’da ki saygınlığımızı daha da artırdı.
Seçim sonuçlarının güzel Türkiye’mize hayırlar getirmesini dilerim. Biz yine kendi çalışmalarımıza devam edelim. Çarşamba’mızı tanımaya çalışalım. Çarşamba tarihini araştırdıkça ne kadar zengin bir tarih hazinesi üzerinde oturduğumuzu anlıyorum.
Geçen birkaç hafta içinde sizinle seyrek buluştuk ben bu aralıktan istifade ederek ilçemizin tarihini araştırdım. TRABZON SALNAMESİ ADLI çok kıymetli kaynak eseri inceledim. İlçemizle ilgili yepyeni bilgilere ulaştım. Osmanlı Türkçesi ile de yazılmış olan bu bilgileri sadeleştirerek sizlere sunuyorum. Yazdığım bu yazıyı saklayın çünkü kaynak olarak kullanabilirsiniz.
ÇARŞAMBA BELEDİYESİ kurulur TARİHİ Çarşamba’da Belediye idaresi 1923 tarihinde Cumhuriyetle başlamış olarak kabul edilir. Tamamen tarihi bir yanlıştır. Çarşamba’mızda Belediye idaresi 1869 tarihinde kurulmuştur. İlk Belediye Başkanımız HACI MAHMUT efendidir. Bin dokuz yüz yirmi üç gelinceye kadar birçok Belediye Başkanı görev yapmıştır. Allah izin verirse gelecek günlerde 1869 yılından bugüne kadar görev yapmış bütün belediye başkanlarını sizlere tanıtacağım. Kim bilir bu Belediye Başkanlarının inde sizin dedelerinizde vardır.
TAM 119 YIL ÖNCE ÇARŞAMBA’YI KİMLER YÖNETİYORMUŞ BİRLİKTE İNCELEYELİM.
ÇARŞAMBA KAZASI (1892)
Kaymakam: Hayri Efendi
Naib (Vekil): Recep Efendi
Müftü: Mustafa Efendi
Mal Müdürü: Mustafa Efendi
Tahrirat Kâtibi İshak Efendi.
KAZA(İLÇE) MECLİSİ HEYETİ (1892)
1-Reis Kaymakam Hayri Efendi
2-Naib Efendi
3- Müftü Efendi
4-Mal Müdürü
5-Tahrirat Kâtibi
6- Salih Ağazade Hacı Mehmet Efendi
7- Simon Ağazade Yarika Ağa
8- Keçeci yan Boğaş Ağa
BELEDİYE MECLİSİ (1892)
Belediye Reisi (Başkan) ZİHNİ EFENDİ AZALAR
1-Halim Kadı zade Mahmut Efendi
2- Sofizade Ahmet Efendi
3- Sarrafzade Hacı Yani Ağa
4-Tabip: Tevfik Bey
5- Katip: Hattat Zade Galip Efendi
6- Hiyandis Ağa
7-Kayıkçı zade Panoka Ağa
8-Edirneli Kığork Ağa
9-Abartyan Ayop Ağa
10-Müfettiş Şükrü Bey
11-Kalfa Tator Ağa
KAZAYA(İLÇEYE) AİT BİLGİLER (1892)
Aziz okurlarım:
Tam yüz yirmi yıl önce Çarşamba’mızla ilgili malumatları (bilgileri) günümüz Türkçesi’ne uygun sadeleştirerek sizlere sunuyorum.
Çarşamba kazası Samsun’un doğusunda er alır. Samsun’a 8 saat( yaya) mesafededir. Kazamızda köylerimizle birlikte 13150 hane vardır. Toplam nüfus 60596’dır.
KAZAMIZIN NUFÜS YAPISI (1871)
Köy sayısı: 115 Mahalle: 8
Müslüman Hane: 5776
Ermeni Hane: 1677
Rum Hane: 451
Çerkez Hane: 314
NÜFUS
İslam: 14472
Ermeni: 4455
Rum: 1632
Çerkez: 6026
Toplam erkek: 26585
Kazamızda su tarım ürünleri yetiştirilmektedir. Mısır, alef(arpa, yulaf) ,duhan (tütün, duman) hınta (buğday), mehlüc, siyaz, çavdar fasulye, kendir, pirin, harir, keten, keten tohumu gibi mahsul ve hububatın her türlü yetiştirmektedir. Kazanın toprakları çok zengindir. Bol şekilde sebze yetiştirilmektedir. En önemli mahsulleri mısır ve aleftir.
Çarşamba kasabasında 7 adet cami vardır. Beş tane medrese vardır. Bütün kazada 32 tane tekke vardır. Kasaba da 1 adet Rüştiye mektebi vardır. 4 tane ilk mektep vardır. Bütün kazada 250 adet cami ve mescit vardır. İki yüz seksen tane sübyan mektebi vardır.(Anaokulu benzeri) kasabada birer tane ermeni ve Rum mektepleri vardır.
Çarşamba kasabası bölgedeki diğer kasabalara göre daha CESİM (büyük) ve MAMUR (Madrendir)Çarşamba’da mimariye uygun kargır ve muntazam binalar çoğalmaktadır. Beylerin ağların oturduğu binalar İstanbul binalarına benzer. Mektepler ve medreseler bakımında oldukça zenginlik arz etmektedir.
Kasabanın ortasından büyük bir ırmak geçmektedir. Bu ırmak kasabayı iki kısma ayırmıştır. Irmak üzerinde ahşaptan yapılmış (CESİM) büyük bir köprü bulunmaktadır. Köprü vasıtasıyla kasabanın bir yanından öbür yanına geçilmektedir. Suyu leziz olduğundan kasaba ahalisi hep bu suyu içmektedir. Nehrin dağlardan süzülerek gelen suya sahip olduğundan ahali bu suyu içmektedir.
Nehirde (Yeşilırmak) Havyar Balığı bulunmaktadır. İşte onun için havyar istihsali yapılmaktadır. Kasabada su kuvveti ile çalışan bir un fabrikası bulunmakta civar köylüler burada zahirelerini un yapmaktadır.
Çarşamba kazası gayet mümbit ve geniş araziye sahip olduğundan mahsulât hesabı ile SAMSUN’un KİLERİ durumundadır.
Yirmi beş yıl önceden ÇERKEZİSTAN’DAN bu vilayete hicret eden ÇERKEZLERİN büyük bir bölümü ÇARŞAMBA kazasında iskân etmiştir. Çarşamba en çok Çerkez’in iskân ettiği kazadır. Altı bine (6000) yakın Çerkez nüfusu vardır.
Kazamız dahilinde Kereste olabilecek büyük kaliteli ormanlar mevcuttur. Kereste imal eden birçok atölye olmaktadır.
Dostlar;
Çarşamba’mızla ilgili gün ışığına çıkmamış bu bilgileri tarihin bilinmeyen sayfalarından çekip çıkardığım için çok büyük haz duyuyorum. Siz okurlarımıza Çarşamba ile ilgili ne biliyorsunuz diye sorulduğunda yukarıda saydığım yeni bilgilerle cevap vereceğinizi bildiğimden ayrıca memnun kalacağım.
Selam ve dualarımla
Kaynak: Trabzon salnamesi Cilt: 14 Yıl: 1892