Gelişmekte olan ülkelerde kayıt dışılık oranı yüzde 35 ile yüzde 44 arasında değişirken, Türkiye’de bu rakam yüzde 32’ye geriledi. Hedef, 10 yılda oranı en az 5 puan daha aşağıya çekmek. Kayıt dışının, doğası gereği tam tespit edilemeyeceğini belirten Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, bu oranın tüm dünyada artma eğiliminde olduğunu söyledi. Buna rağmen Türkiye’de artış yaşanmadığı gibi gelişmekte olan ülkelerin altına inildiğini açıkladı. Yazıcı, istikrar, kredi kartı kullanımının yaygınlaşması ve vergi idaresinin otomasyona geçmesinin bu başarıda önemli rol oynadığını vurguladı.
1988-2000 yılları arasında kayıt dışı ekonominin kayıtlı ekonomiye oranının ortalaması, OECD ülkelerinde yüzde 14 ile yüzde 16 arasında iken, geçiş ekonomilerinde yüzde 21 ila yüzde 30 civarında, gelişmekte olan ülkelerde ise bu oran yüzde 35 ile 44 arasında gerçekleşti. Türkiye için ise kayıt dışılık oranı 1970-1998 ortalaması yüzde 27, 1999-2005 ortalaması yüzde 34 olurken, bu oran 2011’de yüzde 32’ye geriledi. TÜİK’in verilerine göre 2012 Haziran ayı itibarıyla Türkiye’de kayıt dışı istihdam oranı ise yüzde 40 civarında. Kayıt dışı istihdamda, yüzde 84 ile tarım sektörü ilk sırada yer alırken, bunu sırasıyla yüzde 50 ile inşaat ve bayındırlık işleri, yüzde 40 ile konaklama ve yiyecek hizmetleri ve yüzde 38 ile kültür, sanat, eğlence ve spor hizmetleri faaliyetleri izledi.
Bakan Hayati Yazıcı, kayıt dışı ile mücadelede alınan tedbirleri şu şekilde sıraladı: Birbirini destekleyen siyasî ve ekonomik istikrar, nakit yerine kredi kartları ile ödemelerin yapılmasının yaygınlaşması, vergi idaresinin otomasyonunun sağlanması, bankacılık sektörünün gelişmesi, enflasyonla mücadelede sağlanan başarı, ekonomik ve malî gelişme, kamu malî yönetim ve denetimi ve idarî ve malî teşkilatın yeniden yapılandırılması. Toplumda toplanan vergilerin kötü harcandığına dair kanaat oluşması halinde insanların vergi kaçırmaya yöneldiğini kaydeden Hayati Yazıcı, “Dolaylı vergilerin toplam vergi gelirlerine oranındaki 1 birimlik artış, kayıt dışı ekonomide 2,41 birimlik artışa yol açıyor.” bilgisini verdi. Bakan, bu direnci oluşturan sebepleri de tekstil özelinde mükelleflere ve Gelir İdaresi Başkanlığı çalışanlarına yapılan bir anketle anlattı. Ankete katılanların çoğu, ‘Türkiye’de kayıt dışılığın size göre en önemli üç sebebini sıralayınız?’ sorusuna ‘vergi yükü’ olarak cevap verdi. İkinci olarak ekonomik krizler, üçüncü sırada vergide adaletsizlik, dördüncü olarak ayakta kalma çabası ve son olarak da cezaların caydırıcı olmaması cevabı verildi.
Türkiye’de akaryakıt ve LPG sektöründeki işlem büyüklüğü 2011’de bir önceki yıla göre yüzde 23 artarak 87 milyar liraya ulaştı. Neredeyse tamamı ithal edilen mineral yakıtlar, yaklaşık 50 milyar dolarlık dış ticaret açığı oluşturuyor. Bu sektördeki kaçakçılık da kayıt dışı ekonominin en önemli kalemlerinden birini oluşturuyor. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın bu alanda yaptığı çalışmalar ile 2011’de 37 bin 269 ton kaçak akaryakıt ele geçirdi. 2012’nin ilk 6 ayında yakalanan miktar ise 30 bin 800 ton. Sadece bu yıl engellenen kaçak akaryakıt ile 91 milyon liralık vergi kaybı önlendi. 31 bin 38 mükellef denetlenirken, toplam 2 milyon 685 bin lira ceza kesildi. Diğer taraftan 2011’de 78 milyon lira değerinde yaklaşık 20 milyon paket kaçak sigara imha eden bakanlık, 2012 Temmuz itibarıyla ise 139 milyon 365 bin lira değerinde 56 milyon paket kaçak sigara yakaladı.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.