Fındıkta "kahverengi kokarca" zararı

Karadeniz, birçok sebze ve meyve yetiştiriciliği için büyük önem arz ediyor. 2017 yılında Gürcistan’dan Türkiye’ye giren kahverengi kokarca hem çiftçilerin canını sıkıyor hem de ülke ekonomisine büyük darbe vuruyor. Fındık, domates, biber, fasulye, mısır, soya, çeltik ve buğday gibi ürünlere zarar veren kokulu böcek, bu ürünlerin verimini ve rekoltesini düşürüyor.

Kahverengi kokarca 100 km yüksek uçma yeteneğine sahip
Dünya genelinde 300’den fazla bitki ve üründe zarar yapan ve istilacı bir tür olan kahverengi kokarcanın dünyada oluşturduğu zarar her yıl 1 trilyon dolar, ABD’de ise 140 milyar dolar olarak biliniyor. Dünyanın en büyük fındık üreticisi olan Türkiye’de ise fındık; 400 bin ailenin geçimini sağlamakta olup yaklaşık 8-9 milyon insanı doğrudan ilgilendiriyor. Kahverengi kokarca Türkiye’ye ilk defa 2017 yılında Gürcistan’dan giriş yapıp, 2019 yılında Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun ve İstanbul’da görüldü. Tüm istilacı türler de olduğu gibi kahverengi kokarcanın da hızlı üreme ve popülâsyonunu artırma, farklı iklim koşullarına adaptasyon yeteneğinin yüksek oluşu (sıcaklık, nem gibi), yüksek uçma yeteneği (yaklaşık 100 km), doğal düşmanlarının olmayışı ve ticari yolla (nakliye) kolaylıkla yayılması gibi özelliklerinden dolayı mücadelesi çok güç ve zahmetli bir hal alıyor.

Fındığa yüzde 30 civarında zarar vermesi bekleniyor
İstanbul’da yapılan “Türkiye ve Akdeniz Ülkeleri Tarımı için Potansiyel bir Tehdit: Kokulu Böcekler” konulu uluslararası çalıştayda da konudan bahsedildi. Çalıştayda konuşan uzmanlar, pis kokulu böceklerin çok sayıda bitkide beslenme yeteneği olan 5 bin farklı türünün olduğu, bu türler içerisinde farklı bir tür olan kahverengi kokarcanın son derece istilacı bir tür olduğu, çok kısa bir sürede yayılma ve 300’den fazla kültür bitkisinde zarar yapma kapasitesine sahip olduğunu belirttiler. Çalıştayda ayrıca zararlının Türkiye’de öngörülen biyolojik yaşam döngüsünün ocak-şubat-mart kışlama, mart-nisan-mayıs ergin çıkışı, haziran-temmuz yumurtlama, haziran-temmuz- ağustos nimfler, ağustos-eylül-ekim yeni nesil erginler, eylül-ekim-kasım 2. jenerasyon yumurta, nimf, ergin ve kasım-aralık kışlama dönemi olabileceğini ifade ettiler. Araştırmacılar ayrıca zararlının, Türkiye’de en çok görüldüğü Artvin’de 1 döl verirken, Samsun’da 2 döl vermesinin öngörüldüğünü, Samsun’da risk altındaki ürünlerin başta fındık olmak üzere şeftali, kayısı, kiraz, elma, armut üzüm, domates, biber, fasulye, mısır, soya, çeltik ve buğday olduğunu belirttiler. Uzmanlar sadece fındıkta yüzde 30 civarında zarar yapmasının beklendiğini sözlerine eklediler.

Samsun’da 5 ilçede 17 tuzak kuruldu
Konu hakkında açıklamalarda bulunan Samsun Tarım ve Orman İl Müdürü İbrahim Sağlam, “İlimiz tarımı için ekonomik anlamda ciddi tehdit olan kahverengi kokarca ile ilgili eğitim, yayım ve survey çalışmaları 2018 yılından itibaren hız kesmeden devam ediyor. Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünden temin edilen tuzaklarla Terme, Çarşamba, Salıpazarı, Tekkeköy ve 19 Mayıs ilçelerinde toplam 17 tuzakta haftada iki kez kontrol edilerek zararlı takibini yapılıyor. İl müdürlüğümüzce hazırlanan eylem planı çerçevesinde il ve ilçe müdürlüklerinde görevli teknik elemanlar marifetiyle, kahverengi kokarcanın aktif hale geçebileceği mart ayından itibaren ekonomik öneme haiz başta fındık olmak üzere meyve, sebze, soya, mısır, çeltik, buğday gibi kültür bitkileri alanlarında sürveyler yapılarak, zararlı ile mücadele çalışmaları yürütülecek” dedi.